Ngày 2/12/2025, Bộ Công Thương ban hành Thông tư số 61/2025/TT-BCT quy định hạn ngạch thuế quan nhập khẩu nhằm triển khai Hiệp định Thương mại Việt Nam – Lào giai đoạn 2025–2030. Đây không chỉ là một văn bản kỹ thuật mà là bước điều chỉnh chiến lược trong điều hành thương mại song phương, phản ánh sự chuyển động của quan hệ hợp tác kinh tế giữa hai nước khi bước sang giai đoạn hội nhập sâu hơn.
Thông tư xác định ba nhóm hàng chủ lực được áp dụng hạn ngạch thuế quan ưu đãi khi nhập khẩu từ Lào gồm lá thuốc lá, gạo và đường cùng các sản phẩm thuộc mã HS 17.01. Việc duy trì hạn ngạch 3.000 tấn lá thuốc lá mỗi năm cho thấy mục tiêu vừa bổ sung nguyên liệu cho ngành sản xuất trong nước, vừa kiểm soát nhập khẩu để không gây áp lực lên vùng trồng nội địa đang tái cơ cấu. Yêu cầu doanh nghiệp phải có Giấy phép sản xuất hoặc chế biến nguyên liệu thuốc lá cũng là một biện pháp sàng lọc, bảo đảm chất lượng và năng lực sử dụng nguyên liệu.
Đối với gạo, hạn ngạch 70.000 tấn/năm được thiết kế để cân bằng nhiều mục tiêu: ổn định nguồn cung, duy trì trao đổi thương mại biên giới và tiếp tục thực hiện cam kết hỗ trợ Lào trong lĩnh vực nông nghiệp. Việc trừ lùi hạn ngạch tự động tại hải quan giúp giảm thủ tục, phản ánh xu hướng quản lý hiện đại, hạn chế can thiệp hành chính không cần thiết.
Với mặt hàng đường và các sản phẩm liên quan, cơ chế đấu giá tiếp tục được duy trì theo Thông tư số 11/2022/TT-BCT. Đây là mặt hàng đặc biệt nhạy cảm, dễ xảy ra biến động cung cầu và phát sinh gian lận. Đấu giá hạn ngạch đảm bảo tính minh bạch, ngăn ngừa lợi ích nhóm và tạo thêm nguồn thu ngân sách, đồng thời gửi đi thông điệp rõ ràng về quyết tâm siết chặt thị trường đường trong nước, lĩnh vực vốn tồn tại nhiều áp lực cạnh tranh từ hàng nhập khẩu.
Điểm đáng chú ý trong Thông tư 61/2025/TT-BCT là việc xử lý chính sách thuế trong giai đoạn chuyển tiếp. Theo quy định, hàng hóa nhập khẩu từ ngày 24/2/2025 nếu đủ điều kiện hưởng thuế suất ưu đãi đặc biệt theo Nghị định 206/2025/NĐ-CP mà doanh nghiệp đã nộp thuế ở mức cao hơn, sẽ được hoàn lại số thuế nộp thừa theo quy định của pháp luật quản lý thuế. Quy định này bảo vệ doanh nghiệp, giảm thiểu rủi ro chi phí và tăng niềm tin vào sự nhất quán của chính sách thương mại thuế quan.
Thông tư này đồng thời bãi bỏ Thông tư số 56/2015/TT-BCT sau một thập kỷ áp dụng. Việc thay thế này là cần thiết khi bối cảnh sản xuất, thị trường khu vực và quan hệ kinh tế Việt Nam – Lào đã thay đổi đáng kể.
Xét ở góc độ chính sách, việc ban hành Thông tư 61/2025/TT-BCT xuất phát từ nhu cầu điều chỉnh lại cơ chế thương mại song phương cho phù hợp với hiện thực mới. Việt Nam và Lào có quan hệ đặc biệt, tuyến thương mại biên giới rộng và tính phụ thuộc cao ở một số ngành hàng. Cơ chế ưu đãi có kiểm soát giúp củng cố quan hệ hữu nghị, đồng thời vẫn bảo vệ sản xuất trong nước trước nguy cơ lệ thuộc vào nhập khẩu hoặc biến động giá quốc tế. Cách thiết kế hạn ngạch cũng bảo đảm hài hòa giữa ưu đãi song phương và nghĩa vụ quốc tế theo WTO, tránh xung đột giữa cam kết đa phương và quan hệ đặc thù.
Thông tư 61/2025/TT-BCT vì vậy không chỉ dừng ở việc phân bổ hạn ngạch, mà còn định hình cách tiếp cận mới trong điều hành thương mại đối với thị trường Lào: minh bạch hơn, linh hoạt hơn và nhất quán hơn. Đây là bước đi quan trọng nhằm củng cố thương mại song phương ổn định và bền vững, đồng thời tạo môi trường chính sách dự báo được, giảm rủi ro cho doanh nghiệp trong bối cảnh thương mại quốc tế ngày càng phức tạp.
Lam Giang