Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam: Từ khát vọng đến hiện thực

Bước đột phá giao thông và kinh tế quốc gia.

Dự án đường sắt tốc độ cao (ĐSTĐC) Bắc - Nam được xem là một trong những bước đột phá quan trọng, không chỉ trong lĩnh vực giao thông vận tải mà còn ở tầm vóc phát triển kinh tế, xã hội và công nghiệp hóa của Việt Nam.

Theo phương án trình Quốc Hội, dự án ĐSTĐC Bắc - Nam có chiều dài chính tuyến 1.541 km, kéo dài từ Hà Nội (ga Ngọc Hồi) đến TP.HCM (ga Thủ Thiêm), với tốc độ thiết kế lên đến 350 km/h, tải trọng 22,5 tấn/trục. Đây là một trong những dự án đầu tư công lớn nhất trong lịch sử, với tổng mức đầu tư ước tính 67,34 tỷ USD.

Mục tiêu không chỉ dừng lại ở việc cải thiện năng lực giao thông mà còn hướng đến việc nâng cao nội lực của các doanh nghiệp trong nước, giảm sự phụ thuộc vào vốn và công nghệ nước ngoài.

Tuy nhiên, một dự án mang tầm vóc lớn lao như vậy đi kèm không ít thách thức về công nghệ, nhân lực, tài chính và pháp lý, đặt ra những câu hỏi lớn cho các nhà hoạch định chính sách cũng như cộng đồng doanh nghiệp Việt.

Cơ hội phát triển chưa từng có: Tiềm năng thị trường và công nghiệp phụ trợ.

Dự án ĐSTĐC Bắc - Nam mở ra một thị trường khổng lồ không chỉ cho các doanh nghiệp xây dựng mà còn cho nhiều lĩnh vực công nghiệp phụ trợ như sản xuất vật liệu, cơ khí chính xác, và cung ứng dịch vụ hậu cần.

Ông Nguyễn Đức Kiên, nguyên Tổ trưởng Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng, nhấn mạnh: "Đây là cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam làm chủ công nghệ, tạo bước tiến vượt bậc trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Nếu biết tận dụng, đây sẽ là bàn đạp mạnh mẽ đưa Việt Nam trở thành trung tâm công nghiệp mới của khu vực."

Dự án dự kiến sử dụng 60% chiều dài tuyến đường làm cầu, tương ứng với 924 km cầu cạn. Những công việc đòi hỏi kỹ thuật cao như thi công cầu dây văng, hầm xuyên núi hay dầm bê tông đúc sẵn chính là các hạng mục mà các doanh nghiệp trong nước có thể tham gia, dựa trên năng lực hiện có.

ĐSTĐC không chỉ là cơ hội nâng cao năng lực thi công mà còn tạo điều kiện để Việt Nam nội địa hóa ngành công nghiệp đường sắt. Các doanh nghiệp như Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) đã chủ động xây dựng kế hoạch tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị này.

Ông Nguyễn Xuân Tới, Tổng giám đốc Công ty CP Đầu tư công trình Hà Nội, chia sẻ: "Chúng tôi tự hào là một trong những doanh nghiệp có kinh nghiệm thi công và sản xuất vật liệu cho ngành đường sắt. Với dự án này, chúng tôi đã chuẩn bị nguồn lực kỹ thuật và nhân sự để tham gia vào các gói thầu xây lắp và cung cấp vật liệu chuyên dụng."

Để đáp ứng các yêu cầu khắt khe về công nghệ, dự án ĐSTĐC Bắc - Nam cũng mang đến cơ hội hợp tác với các đối tác quốc tế. Ông Nguyễn Quang Huy, Tổng giám đốc Tập đoàn Đèo Cả, cho biết: "Chúng tôi đã hợp tác với các đối tác từ Nhật Bản, Trung Quốc, và châu Âu để học hỏi công nghệ và chuyển giao kỹ thuật, đồng thời chuẩn bị đội ngũ kỹ sư chất lượng cao."

Những thách thức lớn cần vượt qua.

Dự án yêu cầu các tiêu chuẩn kỹ thuật và công nghệ hàng đầu thế giới. Tốc độ 350 km/h đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt về thiết kế, thi công và kiểm soát chất lượng. Đặc biệt, các yếu tố như độ võng của dầm cầu, tương tác động lực giữa tàu và hầm, và hệ thống tín hiệu phải đạt mức chính xác tuyệt đối.

Ông Đào Ngọc Vinh, Tổng giám đốc TEDI, nhấn mạnh: "Để đáp ứng tốc độ 350 km/h, các thông số thiết kế như bán kính cong, siêu cao, và hệ thống thoát khí hầm phải tuân thủ các tiêu chuẩn cao nhất. Sai số nhỏ nhất cũng có thể gây hậu quả nghiêm trọng."

Một trong những bài toán lớn nhất của dự án là nhân lực. Theo tính toán, dự án sẽ cần tới 240.000 công nhân kỹ thuật trong giai đoạn thi công và hơn 13.800 nhân sự vận hành. Tuy nhiên, chất lượng nguồn nhân lực hiện tại vẫn là một thách thức.

Đại tá Nguyễn Tuấn Anh, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn, chia sẻ: "Thiếu lao động kỹ thuật và kỹ sư trình độ cao là vấn đề chung của các nhà thầu giao thông. Chúng ta cần xây dựng chiến lược dài hơi, kết hợp đào tạo trong nước và nước ngoài để đáp ứng nhu cầu."

Dự án sử dụng chủ yếu vốn đầu tư công, song quy mô đầu tư khổng lồ đòi hỏi sự tham gia của nhiều nguồn lực tài chính. Các doanh nghiệp Việt Nam cần có sự hỗ trợ từ chính sách để tiếp cận vốn ngân hàng hoặc huy động vốn qua các kênh khác.

Ông Trần Cao Sơn, Phó Tổng giám đốc Công ty CP Tập đoàn xây dựng Miền Trung, cho rằng: "Chúng tôi mong muốn có cơ chế đặc thù để doanh nghiệp dễ dàng huy động vốn từ ngân hàng và các tổ chức tài chính trong và ngoài nước."

Cơ chế đấu thầu và tiêu chuẩn kỹ thuật hiện hành chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu của một dự án quy mô như ĐSTĐC. Các doanh nghiệp kêu gọi sớm ban hành các tiêu chuẩn và chính sách đặc thù để tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai.

Đề xuất và giải pháp từ doanh nghiệp và chuyên gia.

Trước những thách thức đặt ra, các đại biểu tại tọa đàm đã đưa ra nhiều kiến nghị quan trọng:

• Hoàn thiện hành lang pháp lý: Theo đó Bộ GTVT cần xây dựng các tiêu chuẩn kỹ thuật và định mức chuyên biệt cho ĐSTĐC, đồng thời bổ sung cơ chế đấu thầu phù hợp.
• Tăng cường đào tạo nhân lực: Xây dựng chương trình đào tạo kỹ sư, kỹ thuật viên gắn với thực hành tại các dự án lớn trong nước và quốc tế.
• Hợp tác quốc tế: Khuyến khích liên danh giữa doanh nghiệp trong nước và các đối tác nước ngoài để tận dụng kinh nghiệm và công nghệ tiên tiến.
• Ưu đãi tài chính: Ban hành cơ chế hỗ trợ vốn vay ưu đãi cho các doanh nghiệp tham gia dự án.

Cơ hội trao đổi đa chiều, tham gia góp ý cho dự án.

Tại buổi tọa đàm, bà Nguyễn Thị Hồng Nga, Tổng biên tập (TBT) Báo Giao thông, đã có bài phát biểu khai mạc nhấn mạnh tầm quan trọng của dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Bà Nga khẳng định rằng đây là một chủ đề thu hút sự chú ý lớn từ dư luận, không chỉ bởi quy mô và ý nghĩa của dự án mà còn bởi những cơ hội và thách thức mà nó đặt ra cho nền kinh tế và cộng đồng doanh nghiệp Việt.

“Những thông tin về dự án luôn xuất hiện trên các trang nhất của nhiều tờ báo, và trên mạng xã hội, người dân cũng bàn luận rất sôi nổi. Tuy nhiên, bên cạnh những kỳ vọng lớn lao, đâu đó vẫn tồn tại những lo lắng, đặc biệt về khả năng hấp thụ khối lượng đầu tư lớn chưa từng có từ trước đến nay." Bà Nga chia sẻ.

Dư luận đặc biệt quan tâm đến việc liệu các doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng được cơ hội này để khẳng định năng lực và phát triển bền vững, hay sẽ đối mặt với khó khăn khi phải cạnh tranh với các đối thủ quốc tế trong một dự án có yêu cầu cao về công nghệ, tài chính và nguồn nhân lực.

TBT Báo giao thông cũng nhấn mạnh rằng buổi tọa đàm không chỉ nhằm mục đích trao đổi, tham vấn ý kiến từ các chuyên gia và doanh nghiệp, mà còn để cung cấp thêm góc nhìn đa chiều cho dư luận. "Ngay trước thềm Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án, Báo Giao thông mong muốn tạo diễn đàn nơi các doanh nghiệp tiềm năng, có khả năng tham gia dự án, có thể chia sẻ quan điểm và đề xuất. Điều này sẽ giúp người dân và các cơ quan chức năng hiểu rõ hơn về những cơ hội cũng như thách thức mà dự án mang lại," bà nói.

Bà Nga cũng hy vọng tọa đàm sẽ là cầu nối để các doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách tìm ra những giải pháp thực tiễn nhằm tối ưu hóa lợi ích từ dự án, đồng thời đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong quá trình triển khai. "Tôi mong rằng đây sẽ là cơ hội để chúng ta trao đổi một cách cởi mở, thẳng thắn và cùng tìm ra những hướng đi phù hợp cho dự án mang tầm vóc lịch sử này."

Dự án của sự đồng lòng và khát vọng

Dự án ĐSTĐC Bắc - Nam không chỉ là biểu tượng cho sự phát triển vượt bậc của hạ tầng giao thông Việt Nam mà còn là bài kiểm tra lớn về năng lực và sự đồng lòng của các doanh nghiệp trong nước.

Như ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu Xây dựng Việt Nam, cho rằng: "Đây là một trận địa công nghệ mới, đòi hỏi chúng ta phải dám nghĩ, dám làm và đoàn kết để cùng nhau vượt qua thử thách."

Với quyết tâm từ Chính phủ, sự hỗ trợ từ các chính sách vĩ mô, và tinh thần sáng tạo, chủ động của doanh nghiệp, Việt Nam hoàn toàn có thể biến thách thức thành cơ hội, xây dựng một hệ thống đường sắt hiện đại, xứng tầm khu vực và quốc tế.

Khánh Nguyên