Hệ thống ga hành khách được thiết kế bài bản, dựa trên nguyên tắc hài hòa với quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội địa phương. Vị trí các ga được lựa chọn kỹ lưỡng tại các trung tâm kinh tế, chính trị, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận khu vực đô thị sầm uất, đồng thời khai thác hiệu quả quỹ đất, thúc đẩy phát triển các khu vực lân cận.
Đặc biệt, việc kết nối đa phương thức với các hệ thống giao thông công cộng khác được ưu tiên hàng đầu, đảm bảo sự thông suốt và tiện lợi tối đa cho hành khách. Mục tiêu hướng đến là một hệ thống vận tải tích hợp, hiệu quả, đáp ứng nhu cầu đi lại ngày càng cao của người dân.
tổng chiều dài gần 1.541 km, trải dài qua 20 tỉnh, thành phố, và được bố trí 23 ga hành khách cùng 5 ga hàng hóa(ảnh: minh hoạ)
Mô hình bố trí ga này được tham khảo từ các tuyến đường sắt cao tốc thành công trên thế giới, tiêu biểu là tuyến Bắc Kinh – Thượng Hải (Trung Quốc) với 24 ga trên chiều dài 1.318 km, tốc độ thiết kế 380 km/giờ. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, đầu tư vào đường sắt cao tốc không chỉ nâng cấp hạ tầng giao thông mà còn tạo ra hiệu ứng lan tỏa tích cực lên kinh tế – xã hội các vùng lân cận.
Cụ thể, sau khi tuyến Bắc Kinh – Thượng Hải đi vào hoạt động năm 2012, GRDP của các địa phương dọc tuyến đã tăng gấp đôi chỉ sau 10 năm, với mức tăng trưởng trung bình ấn tượng 10%/năm. Tại Nhật Bản, kể từ khi tuyến đường sắt cao tốc khai trương năm 1964, GRDP của các khu vực lân cận cũng tăng thêm 4 – 5% so với các khu vực không có đường sắt cao tốc. Giá trị đất đai xung quanh các ga cũng tăng mạnh, từ 13% đến 30% sau khi tuyến đường sắt đi vào hoạt động.
Việc lựa chọn tuyến đường và vị trí các ga đã được nghiên cứu kỹ lưỡng, đảm bảo tính tối ưu về hiệu quả kinh tế và khả năng kết nối. Tuyến đường được chọn là tuyến ngắn nhất có thể, đồng thời tuân thủ các quy hoạch ngành, quốc gia và địa phương. Khoảng cách giữa các ga được tính toán hợp lý, đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật, đồng thời cân nhắc điều kiện địa hình, hạn chế tác động đến môi trường tự nhiên và các khu vực nhạy cảm như di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh. Công tác giải phóng mặt bằng được tối giản hóa, tránh ảnh hưởng đến khu dân cư đông đúc.
Bên cạnh hệ thống ga hành khách, dự án còn bố trí 5 ga hàng hóa tại các đầu mối giao thông quan trọng, kết nối với các trung tâm kinh tế lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, các cảng biển lớn, khu kinh tế ven biển, và hệ thống giao thông quốc tế. Việc này không chỉ phục vụ nhu cầu vận tải hàng hóa mà còn đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng, phục vụ quốc phòng, an ninh, theo đúng Kết luận số 57-KL/TW của Bộ Chính trị. Khả năng vận chuyển hàng hóa linh hoạt sẽ góp phần đảm bảo an ninh quốc phòng và tăng cường khả năng ứng phó trong các tình huống khẩn cấp.
Nghị quyết số 172/2024/QH15 đã xác định rõ quy mô dự án: tuyến đường đôi khổ 1.435mm, tốc độ thiết kế 350 km/giờ, tải trọng 22,5 tấn/trục; điểm đầu tại ga Ngọc Hồi (Hà Nội), điểm cuối tại ga Thủ Thiêm (Thành phố Hồ Chí Minh), đi qua 20 tỉnh, thành phố, bao gồm: Hà Nội, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đồng Nai và Thành phố Hồ Chí Minh.
Dự án hướng tới mục tiêu xây dựng một hệ thống đường sắt cao tốc hiện đại, hiệu quả, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và nâng cao chất lượng sống của người dân.
Chính Thuần - Quỳnh Anh