Nhân kỷ niệm Ngày nhà giáo Việt Nam 20/11 xin trân trọng giới thiệu đôi nét về 4 nhà văn - nhà báo có điểm xuất phát giống nhau trên con đường sáng tác văn học vì họ đều từng là nhà giáo dạy học ở vùng núi biên giới tỉnh Lào Cai.
Nhấn để phóng to ảnh
Nhà văn Nguyễn Công Hoan từng là giáo viên tiểu học dạy ở biên giới Lào Cai từ năm 1929 - 1931
Nhà văn Nguyễn Công Hoan ( 1903 - 1977) là tác giả của nhiều tác phẩm hiện thực phê phán nổi tiếng đã được trích vào sách giáo khoa và ông là Chủ tịch đầu tiên của Hội nhà văn Việt Nam, Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (1996) nhưng thời trẻ ông từng được "luân chuyển" lên dạy học ở vùng biên giới Lào Cai từ năm 1929 đến năm 1931.
Nữ nhà văn Lê Minh con gái nhà văn Nguyễn Công Hoan từng kể kỷ niệm về cha mình:..."Ngày bé, cho mãi đến sau này, hình ảnh người cha đối với tôi vẫn là hình ảnh một người thầy giáo. Lúc trẻ, tôi càng không nhìn cha mình là nhà văn để mà theo nghề ấy. Nhà văn Nguyễn Công Hoan thì hầu như bây giờ ai cũng biết. Thế nhưng ở các trường học thì người ta vẫn nhớ ông là thầy giáo Hoan. Ví dụ như ở trường Lào Cai, nơi ông đã dạy.
Ông là một ông giáo nghiêm đấy, nghiêm với học trò đấy nhưng mà vui tính lắm. Thương học trò. Thế nên học trò nể thầy, quý thầy chứ không có cái sự sợ hãi thầy'...
Nhà giáo ưu tú Cao Văn Tư, nguyên Giám đốc Sở Giáo dục đào tạo tỉnh Lào Cai trong bài viết đăng tập sách "Thành phố Lào Cai truyền thống và phát triển" cũng rằng, trong một dịp nói về kinh nghiệm viết văn của mình, nhà văn Nguyễn Công Hoan nhắc tới kỷ niệm khi dạy học ở vùng núi tỉnh Lào Cai ông vẫn đều đặn viết truyện ngắn gửi về đăng báo ở Thủ đô Hà Nội.
Với đồng lương nhỏ của một nhà giáo tiểu học ông phải tìm loại giấy mỏng và nhẹ, phải tính toán số tờ giấy thế nào đẻ mỗi lần gửi truyện về Hà Nội không phải mất thêm tiền tem.
Biện pháp hữu hiệu hơn cả là ông cố gắng viết ngắn. Ngắn gọn và súc tích, đó là một đặc điểm trong phong cách truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Công Hoan.
Trong tiểu thuyết "Đống rác cũ" và một số truyện ngắn, nhà văn Nguyễn Công Hoan đã sử dụng một số tư liệu đời sống ông đã quan sát được trong những năm dạy học ở vùng núi biên giới Lào Cai.
Nhấn để phóng to ảnh
Nhà văn - nhà báo Ma Văn Kháng từng là giáo viên dạy văn và là Hiệu trưởng trường cấp 3 đầu tiên của tinh miền núi Lào Cai
Nhà văn - nhà báo Ma Văn Kháng có tên khai sinh là Đinh Trọng Đoàn, sinh ngày 1/12/1936 ở làng Kim Liên, thủ đô Hà Nội. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp ông là Thiếu sinh quân phục vụ trong Quân đội. Ông là một trong những giáo viên đầu tiên miền xuôi xung phong lên dạy học ở vùng núi Lào Cai sau kháng chiến chống Pháp.
Ông là hiệu trưởng đầu tiên của trường cấp 2-3 thị xã Lào Cai và là tiền thân của Trường trung học phổ thông số 1 thành phố Lào Cai hiện nay.
Khi còn rất trẻ là giáo viên văn học và có tác phẩm đăng trên một số báo Trung ương nên ông được Tỉnh ủy Lào Cai điều động từ ngành giáo dục sang văn phòng Tỉnh ủy làm Thư ký riêng cho ông Hoàng Trường Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy - Chủ tịch Ủy ban hành chính tỉnh Lào Cai .
Sau đó ông chuyển sang làm phóng viên Báo Lào Cai đổi mới và vài năm sau là Phó tổng biên tập Báo Lao Cai đổi mới cho tới năm 1976 khi chuyển về Thủ đô Hà Nội làm Phó giám đốc - Tổng biên tập Nhà xuất bản Lao Động (Tổng liên đoàn lao động Việt Nam ). Ông từng liên tiếp 2 khóa được bầu vào Ban chấp hành Hội nhà văn Việt Nam và được giao giữ chức Tổng biên tập Tạp chí Văn học nước ngoài (Hội nhà văn Việt Nam ).
Nhà văn Ma Văn Kháng xuất bản 20 cuốn tiểu thuyết, 200 truyện ngắn,trong đó có các cuốn tiểu thuyết nổi tiếng như " Xa Phủ", "Đồng bạc trắng hoa xòe", "Đám cưới không giấy giá thú", "Mùa lá rụng trong vườn"...,có những tác phẩm được dịch ra tiếng tiếng ngoài và chuyển thể thành phim truyền hình nhiều tập được người xem đánh giá cao. Ông có vinh dự đã đươc trao tặng nhiều giải thưởng văn học cao quý trong nước và quốc tế, đáng kể nhất là Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật (năm 2001), Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (năm 2012), Giải thưởng văn học ASEAN ( 1998), giải thưởng văn học nghệ thuật trao tặng đợt đầu tiên của tỉnh Lào Cai mang tên Fansipan của Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai tặng thưởng…
Kể về kỷ niệm được chọn làm thư ký riêng của Bí thư Tỉnh ủy - Chủ tịch Ủy ban hành chính tỉnh Lào Cai, nhà văn - nhà báo - nhà giáo Ma Văn Kháng đã viết trong cuốn hồi ký Năm tháng nhọc nhằn, năm tháng nhớ thương.
Nhấn để phóng to ảnh
Nhà văn - nhà báo - liệt sỹ Bùi Nguyên Khiết ( người cầm súng trong ảnh) từng là giáo viên dạy văn cấp 2 nhiều năm ở tỉnh vùng cao Lào Cai
Nhà báo - nhà văn - liệt sĩ Bùi Nguyên Khiết: Ông sinh năm 1945 tại Xích Thổ, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình. Trước khi trở thành phóng viên Báo Hoàng Liên Sơn ( tỉnh Hoàng Liên Sơn cũ), sau khi tốt nghiệp Trường trung cấp sư phạm tỉnh Hòa Bình ông đã tình nguyện lên dạy học ở vùng núi tỉnh Lào Cai.
Nhà giáo Bùi Nguyên Khiết từng có nhiều năm gắn bó với sự nghiệp giáo dục trên cương vị giáo viên dạy văn cấp 2 ở xã Bảo Nhai (huyện Bắc Hà) và khu vực biên giới Duyên Hải của thị xã tỉnh lỵ Lào Cai.
Nhà báo - nhà văn - liệt sĩ Bùi Nguyên Khiết đã anh dũng ngã xuống tại một điểm cao trên biên giới xã Tả Ngải Chồ ngày 17/2/1979 khi đang trực tiếp cầm súng cùng bộ đội địa phương dũng cảm chặn đánh quân địch.
Ông là nhà văn đặc biệt vì đã được kết nạp chính thức vào Hội Nhà văn Việt Nam sau khi hy sinh trong chiến đấu bảo vệ biên giới Tổ quốc tháng 2/1979.
Trước đó, ông đã được chọn vào học Lớp viết văn trẻ Việt Nam khóa đầu tiên do Hội nhà văn Việt Nam tổ chức năm 1973 tại Thủ đô Hà Nội.
Từ khi còn là giáo viên dạy văn cấp 2 và sau đó là phóng viên Báo Hoàng LIên Sơn, ông đã là cộng tác viên thân thiết của Tuần báo Văn nghệ (Hội Nhà văn Việt Nam), Nhà xuất bản Kim Đồng, Nhà xuất bản Phụ nữ, tạp chí Văn nghệ Lao Cai ... qua các bút ký báo chí, phóng sự văn học, truyện ngắn ... mang tính thời sự cao viết về con người và vùng đất biên giới tỉnh Lào Cai.
Đó là các tập truyện ngắn" Đi bên những vì sao", "Dáng núi", "Ngôi sao xanh màu lá mạ" (in chung với nhà văn Ma Văn Kháng), "Tiếng chim đổi mùa" (in cùng nhiều tác giả), các truyện ký, bút ký đăng các báo Trung ương gồm báo Văn nghệ, Văn nghệ Quân đội, Tiền Phong, Phụ nữ Việt Nam... với các tác phẩm" Bóng dáng thân yêu", "Mưa tuyết", " Trên đồi dứa vụ đông", "Mùa vàng thao thức", Đêm trăng trên bến dưới thuyền", "Hồ Kiều làm chứng", Hoa ban sắc trắng", "Gió ngàn", "hạt giống mới", "Theo ông đi lấy mật", "Ông lão trên núi chè tuyết và đứa cháu xa quê", "Tiếng hú trong rừng mỡ"...
Năm 2004, nhà văn Bùi Nguyên Khiết là tác giả đầu tiên được Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai truy tặng Giải thưởng Phan Si Păng là Giải thưởng văn học - nghệ thuật cao nhất của tỉnh Lào Cai xét tặng 5 năm một lần cho các tác phẩm xuất sắc nhất của các văn nghệ sỹ sáng tác về về con người và vùng đất tỉnh Lào Cai.
Đặc biệt, nhân Kỷ niệm ngày báo chí cách mạng Việt Nam 21/6/2014, UBND thành phố Lào Cai phối hợp với Hội nhà báo VN tỉnh Lào Cai tổ chức gắn biển đường phố mang tên nhà báo - nhà văn - liệt sĩ Bùi Nguyên Khiết tại phường Bình Minh, thành phố Lào Cai do Hội đồng nhân dân tỉnh Lào Cai phê chuẩn cuối năm 20113.
Đây là niềm tự hào của giới báo chí và văn nghệ sỹ tỉnh Lào Cai cũng như gia đình liệt sỹ Bùi Nguyên Khiết.
Nhấn để phóng to ảnh
Nhà văn - nhà báo Mã A Lềnh người dân tộc Mông ở Sa Pa từng là giáo viên và cán bộ nghiệp vụ giáo dục nhiều năm của tỉnh Lào Cai.
Nhà văn - nhà báo Mã A Lềnh: là nhà văn người dân tộc Mông đầu tiên của tỉnh Lào Cai được kết nạp vào Hội nhà văn Việt Nam năm 1982 và quê ông ở xã Trung Chải, thị xã Sa Pa. Trước khi trở thành nhà văn - nhà báo chuyên nghiệp, ông là giáo viên ở quê nhà huyện Sa Pa và sau đó được điều động về công tác ở Ty Giáo dục tỉnh Lào Cai làm việc cùng nhà giáo - nhà nghiên cứu dân tộc Doãn Thanh là người có công sưu tầm, biên dịch và giới thiệu dân ca Mông cho bạn đọc cả nước cùng đọc.
Nhà văn Mã A Lềnh là sinh viên đầu tiên của Trường đại học viết văn Nguyễn Du và là nhà văn duy nhất của tỉnh Lào Cai được du học dài hạn tại Học viện văn học Goóc ky (Nga ). Ông đã từng công tác và giữ cương vị cán bộ chủ chốt tại Hội văn học nghệ thuật Hoàng Liên Sơn, Đài Phát thanh truyền hình tỉnh Lào Cai, Hội văn học nghệ thuật tỉnh Lào Cai. Hiện nay nhà văn Mã A Lềnh đang nghỉ hưu và tiếp tục sáng tác văn học, nghiên cứu văn hóa dân tộc thiểu số tại thành phố Lào Cai.
Nhà văn Mã A Lềnh đã được trao nhiều giải thưởng cho các tác phẩm xuất sắc của mình,trong đó có 2 giải thưởng của Uỷ ban toàn quốc Liên hiệp Hội VHNT Việt Nam, Giải A cuộc thi sáng tác văn học thiếu nhi năm 1994-1995 do Nhà xuất bản Kim Đồng tổ chức, Giải thưởng văn học nghệ thuật mang tên Fansipan của Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai xét tặng thưởng 5 năm một lần vào đợt đầu tiên trao thưởng năm 2002...
Các tác phẩm của nhà văn Mã A Lềnh đã xuất bản: Nhọc nhoài với ký (2000);Chuyện bây giờ mới kể (1996); Cao nguyên trắng; Bên suối Nậm Mơ (1995); Có một con đường (1996); Thằng bé củ mài (2000); Rong ruổi vùng cao (2003); Cột mốc giữa lòng sông (1984); Chộn rộn đường xuân (2005). Chuyện xưa ở Mường Tiên (2001). Dấu chân trên đường (1996); Mã A Lềnh Thơ (2002). Rừng xanh (1997); Nàng Gua và chàng Sóc (2001)....
Đặc biệt năm 2016 Nhà xuất bản Đại học Thái Nguyên đã xuất bản và phát hành cuốn sách "Tuyển tập Mã A Lềnh" dày hơn 1.000 trang giới thiệu những tác phẩm xuất sắc nhất của ông và có một số nghiên cứu sinh làm luận văn thạc sỹ, tiến sỹ về tác phẩm của nhà văn Mã A Lềnh.
Theo Dân Trí